ΚΥΚΛΟΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ ΕΕΠΓ ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2019–ΑΝΟΙΞΗ 2020
Γλώσσα, κοινωνία και εθνογραφία
Το ΕΕΠΓ σας καλωσορίζει την Τρίτη 22 Οκτωβρίου 2019 στις 21:00, στην Αίθουσα «Περιστιάνη» (Μπίνειο) στο σεμινάριο Αιγυπτιώτικα: ένα γλωσσικό ιδίωμα υπό εξαφάνιση (;) Ρέα Δελβερούδη, ΕΚΠΑ
Περίληψη
Οι γλωσσικές ποικιλίες των Ελλήνων της διασποράς, ως κατεξοχήν χώροι επαφής γλωσσών και, άρα, πεδία διαταραχής της ισορροπίας των ‘συστημάτων’, έμειναν για πολύ καιρό εκτός του πεδίου της γλωσσολογικής έρευνας, με μερικές φωτεινές εξαιρέσεις (Τριανταφυλλίδης 1953, Seaman 1972). Με την άνοδο ωστόσο της κοινωνιογλωσσολογίας και της γλωσσολογίας της επαφής κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, το διεθνές ενδιαφέρον στράφηκε προς φαινόμενα μείξης γλωσσικών ποικιλιών. Aυτή η στροφή δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστους τους Έλληνες γλωσσολόγους. Έτσι, τα τελευταία χρόνια σημειώνεται μια σταθερή αύξηση του ερευνητικού ενδιαφέροντος για τις γλωσσικές ποικιλίες των Ελλήνων της διασποράς. Στην παρουσίασή μας θα ασχοληθούμε με μια από τις πολλές γλωσσικές ποικιλίες που δημιουργήθηκαν από την εγκατάσταση Ελλήνων σε έδαφος μη ελληνόφωνων κατοίκων, τη γλωσσική ποικιλία των Ελλήνων της Αιγύπτου. Το ιδίωμα αυτό είναι προϊόν συνάντησης των διαφορετικών ιδιωμάτων της ελληνικής, όσα μιλούσαν οι ελληνόφωνοι που μετανάστευσαν από διάφορα μέρη της οθωμανικής αυτοκρατορίας προς την Αίγυπτο από τις αρχές του 19ου αιώνα και μετά, με τις γλώσσες που ήταν σε χρήση στον τόπο εγκατάστασης, κυρίως την αραβική και τη γαλλική, λιγότερο την ιταλική και την αγγλική. Αυτό το πολύγλωσσο περιβάλλον είναι μία από τις ιδιαιτερότητες που διαφοροποιεί τα αιγυπτιώτικα από άλλες ποικιλίες της ελληνικής στη διασπορά. Άλλες ιδιαιτερότητες είναι η έντονη γεωγραφική αλλά και κοινωνική ανομοιογένεια των ομιλητών, καθώς και το μικρό σχετικά χρονικό εύρος ανάπτυξης του ιδιώματος (από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη δεκαετία του 60, οπότε και το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων της Αιγύπτου επαναπατρίζεται). Θα βασιστούμε σε γλωσσικό υλικό που συλλέξαμε από συνεντεύξεις με δώδεκα άτομα που έζησαν στην Αίγυπτο έως τη δεκαετία του 60 και τώρα ζουν στην Αθήνα, εστιάζοντας κυρίως στην αλεξανδρινή εκδοχή του ιδιώματος. Αφού περιγράψουμε το πολύγλωσσο περιβάλλον της Αλεξάνδρειας, θα αναλύσουμε κοινωνικούς και έμφυλους παράγοντες σχετικούς με την ατομική πολυγλωσσία και τη γλωσσική ποικιλότητα και θα παρουσιάσουμε ένα τμήμα του υλικού μας που αφορά δάνειες λέξεις από την αραβική και τη γαλλική. Θα αναφερθούμε στους διαφορετικούς βαθμούς προσαρμογής αυτών των δανείων στην ελληνική γλώσσα, προσαρμογή που εξαρτάται από παράγοντες όπως η κοινωνική τάξη ή και το φύλο των ομιλητών, ο βαθμός γνώσης της ξένης γλώσσας, τα χαρακτηριστικά του συνομιλητή, κ.λπ.
Βιβλιογραφία
Δελβερούδη, Ρ. (2019) Αιγυπτιώτικα: ένα γλωσσικό ιδίωμα υπό εξαφάνιση (;), στο: Α. Αρχάκης, Ν. Κουτσούκος, Γ. Ι. Ξυδόπουλος, Δ. Παπαζαχαρίου (επιμ.), Γλωσσική ποικιλία, Mελέτες αφιερωμένες στην Αγγελική Ράλλη. Αθήνα: Κάπα εκδοτική. σ. 137-153.
Seaman, D. P. (1972) Modern Greek and American English in contact. The Hague, Paris: Mouton.
Tριανταφυλλίδης, Μ. ([1953] 1963) Τα ελληνικά των Ελλήνων της Αμερικής, Άπαντα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, τ. Β΄, Θεσσαλονίκη,269-298.
www.sah.aegean.gr/wp-content/uploads/2019/10/poster-ΕΕΠΓ-22oct19.pdf
